کریدور دریایی غزه، ترفند ژئوپلیتیکی آمریکا

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ حمله نظامی وحشیانه اسرائیل به غزه و کشتار بیش از ۳۵ هزار غیرنظامی که بیشترشان زنان و کودکان هستند و نبود کمک‌های بشردوستانه از زمان آغاز جنگ در اکتبر گذشته تاکنون همچنان نادیده گرفته می‌شود.

علاوه بر قحطی، بی‌اعتنایی مطلق تل‌آویو به حکم اخیر دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ) مبنی بر درخواست دسترسی فوری به کمک‌ها و البته وتوی قطعنامه‌های خواستار آتش بس شورای امنیت سازمان ملل متحد به وسیله واشنگتن، اسرائیل و ایالات متحده را زیر فشار شدید جهانی قرار داده است.

این واکنش‌ها و جنبش دانشجویی در دانشگاه‌های بزرگ ایالات متحده شدیدتر و روح تازه‌ای به جنبش همبستگی فلسطین دمیده است. در این میان، نگرانی‌هایی درباره آسیب احتمالی نسل‌کشی غزه به وجهه جهانی ایالات متحده وجود دارد و از همین روی، جو بایدن رئیس جمهور آمریکا تهدید کرده است انتقال تسلیحات جنگی بزرگ را به اسرائیل محدود می‌کند.

اگر ایالات متحده واقعاً نگران کمک فوری به غزه بود، می‌توانست این کار را به وسیله گذرگاه‌های مرزی زمینی با اسرائیل و مصر در رفح انجام دهد

کریدور دریایی غزه 

با وجود حمایت قاطع بایدن از حمله اسرائیل به غزه، وی هفتم مارس موضع غیرمعمولی اتخاذ کرد و گفت: امشب، من به ارتش ایالات متحده دستور می‌دهم مأموریتی اضطراری برای ایجاد کریدور موقت در سواحل غزه در دریای مدیترانه آغاز کند. این کریدور ورود کشتی‌های بزرگ بارگیری شده با غذا، آب، دارو و سرپناه‌های موقت را تسهیل می‌کند.

این ابتکار غیرمعمول، در دوره‌ای که روزانه صدها تن تسلیحات آمریکایی به اسرائیل منتقل می‌شد، پرسش‌های زیادی را درباره اینکه آیا ایجاد کریدور موقت در غزه (در پوشش نگرانی‌های بشردوستانه) صرفاً با هدف کاهش انتقادهای بین‌المللی است یا  در خدمت اهداف ژئوپلیتیک واشنگتن در منطقه خواهد بود، ایجاد کرد.

اگر ایالات متحده واقعاً نگران کمک فوری به غزه بود، می‌توانست این کار را به وسیله گذرگاه‌های مرزی زمینی با اسرائیل و مصر در رفح انجام دهد که صدها کامیون کمک‌رسانی ماه‌ها در صف تحویل غذا و داروی اورژانسی منتظر مانده‌اند. این پرسش مطرح می‌شود آیا کمک‌های بشردوستانه تنها نیرنگی برای اشغال غیرقانونی سواحل غزه است؟

طبق روایت واشنگتن، این کریدور دریایی در راستای تسهیل ارسال کمک‌های بشردوستانه از قبرس به غزه به وسیله اسکله ای جدید در نظر گرفته شده است. کریدور قصد دارد با ۹۰ کامیون به سمت غزه حرکت کند و سپس به ۱۵۰ کامیون افزایش یابد. با وجود این، حجم یادشده همچنان بسیار کمتر از صدها کامیون مورد نیاز روزانه است.

موانع و نگرانی‌های متعددی در ارتباط با کریدور دریایی وجود دارد. این عملیات شامل بازرسی‌های اسرائیل در قبرس خواهد بود که می‌تواند به تأخیر ارسال منجر شود. حساسیت درباره بازرسی‌ها و مسائل امنیتی، به ویژه درباره کالاهای «دو منظوره» (قابل استفاده برای اهداف غیرنظامی و نظامی) مانع از ورود بسیاری از اقلام می‌شود.

همچنین دیوان بین‌المللی دادگستری به تازگی تأکید کرد، کمک‌های بشردوستانه به غزه نباید با مانع مواجه شود. 

کمک‌های بشردوستانه یا راهبردی ژئوپلیتیک؟

تنش‌های سیاسی قابل توجهی در پیرامون کریدور دریایی وجود دارد. برای نمونه سوء ظن‌ها مبتنی بر این است احتمالاً مسیرهای زمینی را کُند یا با راهبرد محاصره مرتبط باشد. همچنین، دخالت نهادهای نظامی و سیاست بین‌الملل، لایه‌هایی از پیچیدگی و ظرفیت تأخیر یا سیاسی کردن کمک‌ها را به آن می‌افزاید.

منتقدان استدلال می‌کنند کریدور می‌تواند در راستای مانورهای سیاسی باشد و تهدیدی بزرگ نه تنها برای غزه، بلکه برای مصر نیز به شمار می‌رود

جنبه دیگری که کارایی کریدور کمک‌های بشردوستانه را با تردید مواجه می‌کند، اتکای آن به  کریدور «نتزاریم» است که به نام مسیر ۷۴۹ نیز شناخته می‌شود و به وسیله ارتش اسرائیل در جریان کشتار مردم غزه تحمیل شده است. این گذرگاه شرقی-غربی مناطق شمالی و جنوبی نوار غزه را تقسیم می‌کند و در راستای دسترسی نظامی ارتش اسرائیل ساخته شده است.

موقعیت راهبردی و اهمیت نظامی این مسیر، ورود و توزیع کمک‌ها را در سراسر غزه پیچیده می‌کند. برای رسیدن اقلام کمکی به وسیله کریدور دریایی، پس از تخلیه کالا در اسکله باید به سراسر غزه منتقل شود تا به جمعیت نیازمند برسد.

پست‌های بازرسی کریدور نتزاریم می‌تواند مانعی بزرگ برای تحویل باشد. مشخص نیست آیا پست‌های بازرسی امکان حمل و نقل یکپارچه کالا را از کریدور دریایی به بخش‌های شمالی غزه با قحطی شدید می‌دهد یا خیر.

تثبیت کنترل‌های راهبردی 

منتقدان استدلال می‌کنند کریدور می‌تواند در راستای مانورهای سیاسی باشد و تهدیدی بزرگ نه تنها برای غزه، بلکه برای مصر نیز به شمار می‌رود، زیرا می‌تواند مزیت راهبردی خود را نسبت به پرونده فلسطین از دست بدهد. 

 این پروژه، در حالی که ظاهراً ارسال کمک‌ها را تسهیل می‌کند، احتمالاً با عنوان کمک‌های بشردوستانه امکان کنترل بیشتر بر کل غزه را نیز فراهم کند. این کنترل به طور بالقوه می‌تواند عملیات نظامی اسرائیل را تسهیل و مواضع راهبردی آن را در غزه تقویت کند و در نهایت بر پویایی ژئوپلیتیک جنگ تأثیر بگذارد.

علاوه بر این، موقعیت کریدور دریایی به طور راهبردی از  میادین گازی نزدیک غزه محافظت می‌کند که با منافع اسرائیل و ایالات متحده در ربودن منابع انرژی فلسطینیان هماهنگ است.

قرار گرفتن نقاط ورودی کمک‌رسانی دور از بخش‌های شمالی غزه که قحطی شدیدتر است و نزدیکی به مناطق تحت کنترل ارتش اسرائیل، نشان‌دهنده همسویی راهبردی با اهداف نظامی اسرائیل برای بقای فیزیکی در غزه با وجود مذاکرات آتش‌بس بوده که خواستار خروج کامل آنها از نوار غزه است.

همچنین نگرانی‌هایی درباره ظرفیت ایالات متحده برای کنترل مرز مصر، کمک مؤثر به محاصره دائمی غزه از سمت مصر، می‌تواند غزه را از دسترسی غیر اسرائیلی‌ها به کالاها برای همیشه حذف کند. 

در مجموع، در حالی که کریدور دریایی واقعاً می‌تواند بخش کوچکی از نیازهای فوری بشردوستانه غزه را کاهش دهد، اما پیامدهای گسترده‌تر آن در راستای شبکه درهم‌تنیده‌ای از راهبرد‌های ژئوپلیتیکی است. 

به جای ایجاد اسکله شناور برای کمک‌های بشردوستانه، یکی از عملی‌ترین راه‌حل‌ها ارسال کمک مستقیم به بندر اشدود اسرائیل و از آنجا به غزه زیر نظر سازمان ملل متحد است. اما در راستای راهبرد نظامی اسرائیل، ارسال کمک‌ها به وسیله کریدور نتزاریم تحت کنترل نظامی تل‌آویو به مناطق پرجمعیت در جنوب غزه و هدایت فلسطینیان به این نقاط کمک‌رسانی، حمله  به رفح را تسهیل کرده است.

اهمیت تاریخی و راهبردی 

برای درک محاسبات ژئوپلیتیک واشنگتن، باید اظهارات ۲۰ اکتبر ۲۰۲۳ بایدن در کنگره درباره درخواست کمک برای امنیت اسرائیل واکاوی شود. وی گفت: این سرمایه گذاری ای به نفع امنیت آمریکا برای نسل‌های آینده است. اسرائیل را قوی‌تر از همیشه خواهیم کرد و آینده خوبی در خاورمیانه خواهیم ساخت.

فلسطین که در تقاطع میان آسیا و آفریقا و در مرز اقیانوس هند و دریای مدیترانه قرار دارد، از سوی نخستین قدرت‌های بزرگ شناخته شده تاریخ، محل اختلاف بوده است. از نظر تاریخی، برای قدرت‌های آفریقا یا کسانی که مصر را کنترل می‌کنند، فلسطین از اهمیت بالایی برای حفظ امنیت نقطه راهبردی سوئز و دارای راهبردی نظامی بوده است. به طور مشابه، برای قدرت‌های آسیا یا کسانی که از این قاره ظهور می‌کنند، کنترل فلسطین برای دسترسی به سوئز بسیار مهم به شمار می رود.

امروزه ایالات متحده با از دست دادن احتمالی دسترسی به گذرگاه باب المندب به دلیل عملیات دریایی یمن در دریای سرخ و اطراف آن مواجه و آن نیز به سمت دریای مدیترانه در حال گسترش است. چنین زیانی احتمالاً توازن قوا را در منطقه راهبردی دریای سرخ و سراسر خاورمیانه تغییر خواهد داد.

با در نظر گرفتن رقابت‌های تاریخی و کنونی، اظهارات بایدن در این راستاست که کنترل کانال سوئز به وسیله تل آویو برای واشنگتن مزیت دارد.  بنابراین، تسلط اسرائیل بر نوار غزه و کنترل ایالات متحده بر آب‌های ساحلی غزه در پوشش کمک‌های بشردوستانه می‌تواند کنترل واشنگتن را بر خروجی کانال سوئز و همچنین مسیرهای ایران و روسیه به شرق مدیترانه به وسیله لبنان و سوریه تسهیل کند.

همسویی اهداف اسرائیل در غزه با اهداف راهبردی واشنگتن، ادامه حمایت ایالات متحده از اسرائیل  با وجود تشدید خشم جهانی درباره امکان پاکسازی قومی و اشغال زمین را توضیح می‌دهد.